قبلا در این باره نوشته های کوتاهی داشته ام و سه نکته نغز در این باره نوشتم، ببینید.

امروز خیلی خوشحال شدم که دیدم موسسه تحقیقاتی ولیعصر عجل الله فرجه، مطلب نسبتا کاملی در اینباره نوشته:

 مشروعیت ازدواج موقت در کتاب های اهل سنت

مقاله فوق بطور مفصل به این موضوع پرداخته که اهل حال حتما مطالعه کنند، افراد دیگه هم حداقل دو مناظره بین {امام باقر علیه السلام و لیثی} و {مومن الطاق و اباحنیفه} که در انتهای مقاله فوق است را از دست ندهند.

____________________________
پی‌نوشت: جهت استفاده دوستانی که ممکن است به آدرس فوق دسترسی نداشته باشند، متن کامل این مقاله را در ادامه تقدیم می‌شود.

بسم اللّه الرحمن الرحیم

مشروعیت ازدواج موقت در کتاب های اهل سنت

متعه چیست؟
اتفاق شیعه وسنی در تعریف متعه و ازدواج دانستن آن
اتفاق شیعه و سنی در اینکه متعه در صدر اسلام مدتی جایز بوده است
اختلاف بین شیعه وسنی در مورد متعه در چیست؟
ادله حلیت متعه:

1. کلام خداوند متعال: اثبات نزول این آیه در مورد متعه
2. نهی عمر از دو متعه حلال:
   مدارک این روایت در کتب اهل سنت
   ماجرای یحیی بن اکثم و این روایت
   ماجرای مامون خلیفه عباسی و این روایت
3. روایات دال بر حلیت متعه در کتب اهل سنت
4. کلام امیر مومنان و ابن عباس: اگر عمر از متعه نهی نمی کرد جز افراد بدبخت زنا نمی کردند
5. نظر صحابه، تابعین و علمای اهل سنت و سیره آنها در مورد متعه:
   مالک بن أنس
   احمد بن حنبل
   صحابه ای متعه کرده و یا آن را جایز می دانسته اند
   تابعین و یا علمای اهل سنت که متعه کرده و یا آن را جایز دانسته اند

آیا متعه نسخ شده است؟

1. نسخ با آیه سوره مومنون
2. نسخ با آیه میراث
3. نسخ با نهی رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم در غزوه خیبر
4. آیا صحیح است که امیر مومنان فرموده اند متعه در خیبر نسخ شد؟

آیا شما قبول می کنید که کسی با خواهر یا مادر شما متعه کند

گفتگو میان امام باقر علیه السلام و لیثی‏
گفتگو میان ابو حنیفه و مؤمن طاق‏

متعه چیست؟

مساله متعه  یا ازدواج موقت، از جمله مسائلی است  که اختلاف بین شیعه و سنی  در مورد آن بسیار شدید بوده و اهل سنت از آن به عنوان حربه ای بر ضد شیعه استفاده می کنند.

اتفاق شیعه وسنی در تعریف متعه و ازدواج دانستن آن:

در ابتدا باید به این نکته اشاره کرد که همگی علمای مذاهب در این نکته اتفاق دارند که "متعه ازدواجی است که در آن مرد و زن مدت زمانی را برای عقد معین می کنند و پس از گذشتن مدت، خود به خود محرمیت از بین رفته و احتیاجی به طلاق ندارد.

قال أبو عمر (بن عبد البر) لم یختلف العلماء من السلف والخلف أنّ المتعة نکاح إلی أجل لا میراث فیه، والفرقة تقع عند انقضاء الأجل من غیر طلاق. وقال ابن عطیة: وکانت المتعة أن یتزوج الرجل المرأة بشاهدین وإذن الولی إلی أجل مسمّی، وعلی أن لا میراث بینهما، ویعطیها ما اتفقا علیه، فإذا انقضت المدة فلیس له علیها سبیل ویستبرئ رحمها: لان الولد لا حق فیه بلا شک، فإن لم تحمل حلت لغیره.
تفسیر قرطبی  ج5 ص132

ابو عمر (بن عبد البر) گفته است که هیچ یک از علمای سلف و گذشته در این اختلاف نداشته اند که متعه، ازدواجی است که در آن ارث نیست و جدایی در آن با گذشتن مدت و بدون طلاق صورت می گیرد. وابن عطیه گفته است: متعه این است که شخص با زن ازدواج کند و دو شاهد و اذن ولی داشته باشد و تاریخ (برای انتهای عقد) معین کند. و چنین است که ارثی در بین آن دو نباشد و اینکه هر مقداری را که بر آن موافقت نمودند، (به عنوان مهر زن ) به وی بدهد. پس وقتی که مدت زمان گذشت دیگر مرد راهی بر این زن نخواهد داشت ( دیگر همسر او نیست ) و زن باید عده نگه دارد. زیرا فرزند در متعه به پدر ملحق می شود. پس اگر این زن عده باردار نمی شد (عده نداشت) برای دیگران حلال می شود ( می توانند با وی ازدواج کنند)
تفسیر طبری ج5 ص 12 سوره نساء  ذیل آیه 24  نیز همین مطلب را می گوید.

اتفاق شیعه و سنی در اینکه متعه در صدر اسلام مدتی جایز بوده است:

همچنین  در اینکه متعه مدت زمانی در ایام حیات رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم مشروع بوده است هیچ شکی نیست:

ولا شک أنه کان مشروعا فی ابتداء الإسلام
هیچ شکی در این نیست که متعه در ابتدای اسلام جایز بوده است.
تفسیر ابن کثیر ج1 ص475

پس ادعای حلیت اضطراری آن مانند حلیت گوشت مرده و خون در حال اضطرار نیز معنی ندارد. زیرا ضرورت، در هر زمانی حکم حرمت را – در هر موضوعی که باشد - بر می دارد و مختص به زمان رسول خدا نیست.

اختلاف بین شیعه وسنی در مورد متعه در چیست؟

اما  اختلاف اصلی در این است که آیا برای این حکم در زمان خود رسول اکرم صلی الله علیه وآله وسلم نسخی وارد شده است یا اینکه حکم به حرمت متعه بعد از وفات ایشان و توسط دیگران وضع شده است؟
مشهور بین اهل سنت نظر اول و اجماع شیعه بر نظر دوم است.

ادله حلیت متعه:

برای اثبات حلیت متعه - جدا از اجماعی که حتی اهل سنت نیز آن را در مورد سالهای اولیه اسلام نقل کرده اند  - می توان از قرآن کریم و روایات رسول گرامی اسلام صلی الله علیه وآله وسلم استفاده نمود :

1- کلام خداوند متعال:

فَمَا اسْتَمْتَعْتُمْ بِهِ مِنْهُنَّ فَآتُوهُنَّ أجُورَهُنَّ فَرِیضَةً (سوره نساء آیه 24)

اثبات نزول این آیه در مورد متعه:

الف) کلمات مفسرین  در این زمینه:

مفسرین شیعه و سنی در این نکته که نزول این آیه در مورد متعه بوده است، تقریبا اتفاق نظر دارند. و با اثبات این مطلب حلیت متعه ثابت شده و اثبات حرمت و یا نسخ آن به دلیل نیاز دارد:

1- وقال الجمهور: المراد نکاح المتعة الذی کان فی صدر  الإسلام

جمهور علما( مشهور علما) گفته اند که مراد از این آیه متعه است که در صدر اسلام  بوده است.
تفسیر القرطبی   ج 5 ص 130

2- وإلی ذلک ذهبت الإمامیة والآیة أحد أدلتهم علی جواز المتعة وأیدوا استدلالهم بها بأنها فی حرف أبی   فما استمعتم به منهن   إلی أجل مسمی وکذلک قرأ ابن عباس وابن مسعود رضی الله تعالی عنهم والکلام فی ذلک شهیر ولا نزاع عندنا فی أنها أحلت ثم حرمت

و شیعه به همین نظر میل دارند و این آیه یکی از ادله ایشان بر جواز متعه است ؛ و استدلال خود را با این مطلب که این آیه در قرائت أبیّ و ابن عباس "إلی أجل مسمی" بوده است تایید می کنند ؛ و کلام در این مطلب مشهور است. ما نیز در این مطلبی بحثی نداریم که متعه در ابتدا حلال بود سپس حرام شد.
روح المعانی ج5/ص5

3- وقد استدل بعموم هذه الآیة علی نکاح المتعة ولا شک أنه کان مشروعا فی ابتداء الإسلام ثم نسخ بعد ذلک وقد ذهب الشافعی وطائفة من العلماء إلی أنه أبیح ثم نسخ ثم أبیح ثم نسخ مرتین وقال آخرون أکثر من ذلک وقال آخرون إنما أبیح مرة ثم نسخ ولم یبح بعد ذلک وقد روی عن بن عباس وطائفة من الصحابة القول بإباحتها للضرورة وهو روایة عن الإمام أحمد وکان بن عباس وأبی بن کعب وسعید بن جبیر والسدی یقرؤون   فما استمتعتم به منهن إلی أجل مسمی فآتوهن أجورهن فریضة   وقال مجاهد نزلت فی نکاح المتعة

و به این آیه برای اثبات نکاح متعه استدلال شده است ؛ وشکی نیست که  متعه در ابتدا جایز بوده است و سپس نسخ شده است ؛ و شافعی همین نظر را دارد و عده ای چنین می گویند که در ابتدا جایز شد و سپس نسخ شد و دوباره مباح شد و دوباره نسخ شد ؛ و عدهای دیگر بیشتر از این نیز گفته اند. و عده ای نیز می گویند تنها یک بار جایز شده و بعد از آن حرام شده و دیگر جایز نشد. و مباح بودن آن به خاطر ضرورت، از ابن عباس و عده ای از صحابه نقل شده است. و این روایت از امام احمد است. و ابن عباس و أبی بن کعب و سعید بن جبیر و سدی آیه را چنین می خواندند: " إلی أجل مسمی..." و مجاهی نیز  گفته است که در نکاح متعه نازل شده است.
تفسیر ابن کثیر ج1/ص475

در کتب ذیل همین مطلب به بیان های مختلف آمده است:

فتح القدیر ج 1 ص499 - جامع البیان ج 5 ص18 بتحقیق صدقی جمیل العطار  چاپ دار الفکر بیروت - تفسیر أبی حیّان ج 3 ص 218- در المنثور ج2 ص140، چاپ مطبعة الفتح  جدّة - نواسخ القرآن ابن الجوزی ص 124-  تفسیر الثعالبی ج 2 ص215 - تفسیر الرازی ج3 ص200

ب) قرائت بسیاری از بزرگان صحابه:

طبق روایات اهل سنت، بسیاری از  بزرگان صحابه و تابعین مانند ابن عباس و ابی بن کعب و مجاهد و سعید بن جبیر و ابن مسعود و سدی و دیگران این آیه را چنین قرائت می کرده اند:

"فَمَا استَمتَعتُم بِهِ مِنهُنَّ إلیَ أجَلٍ مُسَمًّی  فَآتُوهُنَّ أجُورَهُنَّ"

1-  أخبرنا أبو زکریا العنبری حدثنا محمد بن عبد السلام حدثنا إسحاق بن إبراهیم أنبأ النضر بن شمیل أنبأ شعبة حدثنا أبو سلمة قال سمعت أبا نضرة یقول قرأت علی بن عباس رضی الله عنهما فما استمتعتم به منهن فآتوهن أجورهن فریضة  قال بن عباس فما استمتعتم به منهن إلی أجل مسمی قال أبو نضرة فقلت ما نقرأها کذلک فقال بن عباس والله لأنزلها الله کذلک هذا حدیث صحیح علی شرط مسلم ولم یخرجاه

شنیدم ابانضره را که می گوید بر ابن عباس این آیه را خواندم که زنانی را که ایشان ایشان را متعه کرده اید  پس اجر ایشان را به عنوان واجب وفریضه به  ایشان بدهید.

ابن عباس گفت زنانی را که ایشان را متعه کرده اید تا زمان معین  ابو نضره گفت: ما آن را چنین نمی خوانیم.ابن عباس گفت قسم به خداوند که خدا آن را چنین نازل کرد.

این حدیث بنا بر نظر مسلم (در شروط صحت حدیث) صحیح است ولی بخاری و مسلم آن را در کتب خودشان نیاورده اند.
المستدرک علی الصحیحین ج2 ص334 شماره 3192

قرائت ایشان در کتابهای ذیل نیز نقل شده است:

جامع البیان ج 5 ص19 - المصنف لعبد الرزاق الصنعانی ج 7 ص 497 و 498- شرح النووی علی صحیح مسلم ج 9 ص 179- الکشاف للزمخشری ج 1 ص519- أحکام القرآن للجصاص ج 2 ص 185- تفسیر القرطبی ج5 ص130- تفسیر ابن کثیر ج1 ص486 - الدر المنثور ج 2 ص 139و 140 و...

قطعا مقصو د ابن عباس نزول به عنوان قرآن نبوده است. چون تحریف قرآن به اجماع مسلمانان باطل است. بلکه مقصود نزول به عنوان تفسیر این آیه از جانب خداوند است. یعنی خداوند متعال بعد از نزول آیه یا همزمان با آن مصداق وتفسیر آیه را به همراه ذکر متن آیه، به رسول خدا وحی می نمود. پس مقصود این آیه همان ازدواج تا زمان معین ومتعه است. جدا از لفظ استمتاع که در نص آیه آمده و می تواند دلیل دیگری بر اراده متعه باشد.

2- نهی عمر از دو متعه حلال

از اموری که دلالت بر حلیت متعه می کند، کلام  عمر بن الخطاب است که گفت: دو متعه در زمان رسول خدا حلال بود. من از آن دو نهی می کنم و بر(انجام دادن) آن دو عقاب می نمایم.

اگر در زمینه متعه  نسخی از جانب رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم موجود بود، قطعا عمر به آن استهشاد می کرد، اما چنین نکرده است.بنا بر این، روایت صراحت دارد در اینکه متعه در زمان رسول خدا حلال بوده است و تحریم آن نظر شخصی عمر است.

مدارک این روایت در کتب اهل سنت:

سرخسی در دو کتاب خود این روایت را از جمله روایاتی می داند که با سند صحیح از عمر نقل شده است:

وقد صحّ أنّ عمر رضی اللّه عنه نهی الناس عن المتعة فقال: متعتان کانتا علی عهد رسول اللّه صلی اللّه علیه وسلم وأنا أنهی الناس عنهما ؛متعة النساء، ومتعة الحج.

با روایت صحیح ا ز عمر نقل شده است که وی مردم را از متعه نهی کرد، پس گفت: دو متعه در زمان رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم حلال بود ؛ متعه زنان و حج تمتع
المبسوط للسرخسی ج4 ص27 - أصول السرخسی ج2 ص6

همین روایت در کتب ذیل نیز نقل شده است:

مسند أحمد بن حنبل ج3 ص325 ش 14519  - المغنی ج7 ص136چاپ دار الفکر 1405- أحکام القرآن للجصاص ج1 ص347 چاپ دار احیاء التراث العربی - تفسیر القرطبی ج2 ص392 -  تذکرة الحفاظ ج1 ص366 - التفسیر الکبیر ج5 ص130 چاپ اول دار الکتب العلمیه بیروت - بدایة المجتهد ج1 ص244 چاپ دار الفکر بیروت - وفیات الأعیان وأنباء أبناء الزمان ج6 ص150 دار الثقافة لبنان

ماجرای یحیی بن اکثم و این روایت:

در همین زمینه روایتی از یحیی بن اکثم نقل شده است که جالب توجه است:

قال یحیی بن أکثم لشیخ بالبصرة: بمن اقتدیت فی جواز المتعة؟ قال: بعمر بن الخطاب رضی اللّه عنه. قال: کیف وعمر کان أشدّ الناس فیها؟ قال: لأنّ الخبر الصحیح أنّه صعد المنبر فقال: إنّ اللّه ورسوله قد أحلاّ لکم متعتین وإنّی محرّمهما علیکم وأعاقب علیهما. قبلنا شهادته ولم نقبل تحریمه.
محاضرات الأدباء ج3 ص214

یحیی بن أکثم به یکی ا ز شیوخ در بصره گفت در جواز متعه از چه کسی تبعیت می کنی؟ گفت از عمر. سوال کرد که چگونه و حال آنکه عمر از سخت گیر ترین مردمان در مورد متعه بود. گفت چون روایت صحیح می گوید که وی بالای منبر رفت و گفت خداوند و رسول وی متعه را حلال کردند و من آن را بر شما حرام می کنم و برای آن عقوبت ؛ پس ما شهادتش را ( در مورد حلیت آن از نظر خدا و رسولش) قبول کردیم اما حرام کردنش را (توسط عمر) قبول ننمودیم.

ماجرای مامون خلیفه عباسی و این روایت:

همچنین مأمون خلیفه عباسی - که در نظر ایشان امیر المومنین بوده است - نیز ماجرای جالبی در مورد این روایت دارد:

ایشان می گویند روزی مامون دستور داد تا در بین مردم به حلیت متعه ندا دهند (یعنی بگویند که متعه رسما حلال است ). محمد بن منصور و ابو العیناء از فقهای دربار وی بر وی داخل شدند تا شاید نظر وی را بر گردانند. در حالیکه وی با عصبانیت مشغول مسواک کردن بود، کلام عمر را ذکر کرده و گفت:

" دو متعه در زمان رسول خدا و ابو بکر  بود و من آن دو را حرام می کنم !!!"

تو که هستی ای چپ چشم ( کنایه از کسی که به مطالب با دید درست نگاه نمی کند) تا از آنچه که رسول خدا و ابو بکر انجام داده اند نهی کنی؟

پس محمد بن منصور خواست با وی سخن بگوید اما ابو العیناء به وی گفت کسی که صراحتا در مورد عمر چنین سخن می گوید ما به وی چه بگوییم؟

در این هنگام یحیی بن اکثم بر وی وارد شده و با وی خلوت کرد و آنقدر با وی سخن گفت تا وی را از این نظر باز گرداند.

تاریخ بغداد ج 14 ص 203- تاریخ مدینة دمشق ج 64 ص 71- تهذیب الکمال ج 31 ص 214- وفیات  الأعیان ج 5 ص 197

3- روایات دال بر حلیت متعه در کتب اهل سنت:

در بسیاری روایات می بینیم که  صحابه صراحتا می گویند که ایشان در زمان رسول خدا، ابو بکر و قسمتی از دوران خلافت عمر متعه می کرده وآن را جایز می دانسته اند:

حَدَّثَنِی مُحَمَّدُ بْنُ رَافِعٍ حَدَّثَنَا عَبْدُ الرَّزَّاقِ أَخْبَرَنَا ابْنُ جُرَیْجٍ أَخْبَرَنِی أَبُو الزُّبَیْرِ قَالَ سَمِعْتُ  جَابِرَ  بْنَ عَبْدِ اللَّهِ یَقُول کُنَّا نَسْتَمْتِعُ بِالْقَبْضَةِ مِنْ التَّمْرِ وَالدَّقِیقِ الْأَیَّامَ عَلَی عَهْدِ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ وَأَبِی بَکْرٍ حَتَّی نَهَی عَنْهُ عُمَرُ فِی شَأْنِ عَمْرِو بْنِ حُرَیْثٍ

از جابر بن عبد الله الأنصاری شنیدم که می گفت: ما در زمان رسول خدا و ابو بکر در مقابل یک مشت خرما یا آرد متعه می کردیم. تا اینکه عمر در قضیه عمرو بن حریث از آن نهی کرد.
صحیح مسلم ج2 ص 1023 باب نکاح المتعة
الجمع بین الصحیحین ج2 ص399 - سنن البیهقی الکبری ج7 ص237 - مسند أبی عوانة ج3 ص33- مصنف عبد الرزاق ج7 ص500 - معرفة السنن والآثار ج5 ص375 - التمهید لابن عبد البر ج10 ص112 - عون المعبود ج6 ص101 و...

شبیه همین روایت در مسند احمد وکتب دیگر  ذکر شده است.
مسند أحمد بن حنبل ج1 ص52 و ج3 ص325 و...

4- کلام امیر مومنان و ابن عباس: اگر عمر از متعه نهی نمی کرد جز افراد بدبخت زنا نمی کردند:

این مطلب را ابن جریر طبری و سیوطی در تفسیرشان از امیر مومنان علی علیه السلام نقل می کنند که فرمود:

لولا أنّ عمر رضی اللّه عنه نهی عن المتعة ما زنی إلاّ شقی.

اگر عمر از متعه نهی نمی کرد جز افراد بد بخت زنا نمی کردند ( بلکه به متعه رو می آوردند)
تفسیر الطبری ج5 ص13  چاپ دار الفکر بیروت - الدر المنثور ج2 ص486 دار الفکر بیروت

عبد الرزاق نیز شبیه همین مطلب را از امیر مومنان در المصنف (ج7 ص500 شماره14029) نقل می کند

قرطبی نیز در تفسیرش ج 5 ص 130 (چاپ دار الشعب قاهره) شبیه همین مطلب را از ابن عباس نیز نقل می کند.

5- نظر صحابه، تابعین و علمای اهل سنت و سیره آنها در مورد متعه:

یکی از ادله ای که نمی توان آن را انکار کرد سیره صحابه و تابعین در عمل به متعه بعد از زمان رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم بوده است. این عمل به قدری در میان ایشان شایع بوده است که با توجه به آن نمی توان ادعای نسخ متعه یا عالم نبودن این عده زیاد از علما و بزرگان صحابه و تابعین و نیز علمای اهل سنت را پذیرفت.

وقد ثبت علی تحلیلها بعد رسول اللّه صلی اللّه علیه وسلم جماعة من السلف رضی اللّه عنهم منهم من الصحابة رضی اللّه عنهم: أسماء بنت أبی بکر الصدیق. وجابر بن عبد اللّه. وابن مسعود. وابن عباس. ومعاویة بن أبی سفیان، وعمرو بن حریث. وأبو سعید الخدری. وسلمة. ومعبد أبناء أمیّة بن خلف، ورواه جابر بن عبد اللّه عن جمیع الصحابة مدّة رسول اللّه صلی اللّه علیه وسلم. ومدّة أبی بکر. وعمر إلی قرب آخر خلافة عمر.

واختلف فی إباحتها عن ابن الزبیر. وعن علی فیها توقّف. وعن عمر بن الخطاب أنّه إنّما أنکرها إذا لم یشهد علیها عدلان فقط وأباحها بشهادة عدلین.

ومن التابعین طاوس. وعطاء. وسعید بن جبیر. وسائر فقهاء مکّة أعزها اللّه
المحلی ج 9 ص 519

گروهی از سلف بر حلیت متعه بع د از رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم باقی ماندند. در بین ایشان از صحابه اسماء دختر ابو بکر صدیق است وجابر بن عبد الله الانصاری و ابن مسعود و ابن عباس ومعاویه وعمرو بن حریث و ابو سعید خدری و سلمه ومعبد فرزندان امیة بن خلف.

جابر نظر به حلیت متعه را در زمان رسول خدا از همه صحابه نقل کرده است. و نیز در زمان خلافت ابو بکر و نیز مدتی در زمان عمر تا اواخر خلافتش ( که طبق روایات خود اهل سنت بعد از آن از متعه نهی کرد)

و در مورد اعتقاد ابن زبیر به حلال بودن آن اختلاف شده است. نیز از علی در مورد آن سکوت وتوقف در نظر دادن نقل شده است.

و از عمر نیز نقل شده است که تنها زمانی در مورد متعه اشکال می گرفت که دو شاهد در آن حاضر نباشند، اما اگر دو شاهد شهادت دادند آن را جایز می دانست.

نیز قرطبی در کتاب الجامع لأحکام القرآن قرطبی  ج 5 ص133 فتوای به حلیت متعه را نظر علمای مکه و یمن می داند.

از سوی دیگر می بینیم که بزرگان علمای اهل سنت نیز در مورد متعه نظر مخالفی نداشته اند و بالعکس حتی بسیاری از ایشان به این عمل رغبت بسیار نشان می داند.

مثلا عبد العزیز بن عبد الملک بن جریج از بزرگان علمای امویین و فقیه وعالم مکه که در زمان وی یکی از ارکان اصلی روایت بود و روایات وی به وفور در صحاح سته یافت می شود 90 زن متعه ای داشت:

1- قال أبو غسان زنیج سمعت جریرا الضبی یقول کان ابن جریج یری المتعة تزوج بستین إمرأة وقیل إنه عهد إلی أولاده فی أسمائهن لئلا یغلط أحد منهم ویتزوج واحدة مما نکح أبوه بالمتعة

جریر می گفت که نظر ابن جریج حلیت متعه بود. او با 60 زن متعه کرد و گفته شده است که او نام ایشان را به اولادش گفت تا مبادا کسی از ایشان به اشتباه افتاده و با زنی از زنانی که پدرش با ایشان متعه کرده بود ازدواج کند!!!

سیر أعلام النبلاء ج6/ص331

2- وقال محمد بن عبد الله بن عبد الحکم سمعت الشافعی یقول استمتع ابن جریج بتسعین امرأة حتی إنه کان یحتقن فی اللیل بأوقیة شیرج طلبا للجماع

سیر أعلام النبلاء ج6/ص333

از شافعی شنیدم که می گفت: ابن جریج با 90زن متعه کرد ؛ حتی  او شبها یک ظرف روغن کنجد به خود تنقیه می کرد تا بتواند نزدیکی کند !!!

هم چنین از مالک بن أنس و أحمد بن حنبل دو فقیه بزرگ اهل سنت و رهبران مذاهب مالکی و حنفی نیز قول به جواز متعه نقل شده است:

مالک بن أنس:

1- وَتَفْسِیرُ الْمُتْعَةِ أَنْ یَقُولَ لِامْرَأَتِهِ: أَتَمَتَّعُ بِکَ کَذَا مِنْ الْمُدَّةِ بِکَذَا مِنْ الْبَدَلِ، وَهَذَا بَاطِلٌ عِنْدَنَا جَائِزٌ عِنْدَ مَالِکِ بْنِ أَنَسٍ وَهُوَ الظَّاهِرُ مِنْ قَوْلِ ابْنِ عَبَّاسٍ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُ

تفسیر متعه آن است که به زنی گفته شود: من تو را برای فلان زمان و با فلان مقدار مال متعه می‏کنم و این در اعتقاد ما باطل است و مالک بن انس آن را جایز می داند و گویا نظر ابن عباس هم چنین باشد.

المبسوط للسرخسی ج5 ص152

2- وفی أن النهی للتحریم أو الکراهة قولان لمالک

در اینکه نهی (از خوردن گوشت الاغ ومتعه ) برای کراهت است یا حرمت مالک دو قول دارد.

شرح الزرقانی ج3 ص198

3- وَقَالَ مَالِکٌ: هُوَ جَائِزٌ ؛ لِأَنَّهُ کَانَ مَشْرُوعًا فَیَبْقَی إلَی أَنْ یَظْهَرَ نَاسِخُه وَاشْتَهَرَ عَنْ ابْنِ عَبَّاسٍ تَحْلِیلُهَا وَتَبِعَهُ عَلَی ذَلِکَ أَکْثَرُ أَصْحَابِهِ مِنْ أَهْلِ الْیَمَنِ وَمَکَّةَُ

مالک بن أنس می گوید که متعه جایز است. زیرا در ابتدا مشروع بوده است. پس همینطور باقی می ماند تا نسخش مشخص شود.  مشهور است که ابن عباس نیز آن را حلال می‏دانست و بیشتر اصحاب او از اهل یمن و مکه نیز به تبعیت از ایشان، آن را جایز می‏دانستند

تبیین الحقائق شرح کنز الدقائق فخر الدین ابو محمد عثمان بن علی زیلعی کتاب النکاح باب المتعة

احمد بن حنبل:

وقال أبو بکر فیها روایة أخری أنها مکروهة غیر حرام لأن ابن منصور سأل أحمد عنها فقال یجتنبها أحب إلی قال فظاهر هذا الکراهة دون التحریم

از ابن قدامه نقل شده که ابوبکر گفت: روایت دیگری وارد شده که طبق آن، متعه مکروه است، نه حرام ؛ چون ابن منصور از احمد پرسید و او گفت: به نظر من، دوری کردن از آن ( متعه ) بهتر است. گفت: پس ظاهر این گفته، کراهت است نه حرمت.

المغنی ج7 ص136

همین مطلب در کتاب الکافی فی فقه ابن حنبل ج3 ص57 و کتاب شرح الزرکشی ج2 ص399 آمده است.

صحابه ای متعه کرده و یا آن را جایز می دانسته اند:

ما اکنون فهرستی از اسامی بعضی از کسانی را که در کتب اهل سنت، قول به حلیت متعه از ایشان نقل شده است ذکر می کنیم:

جابر بن عبداللَّه انصاری:
صحیح مسلم ج2 ص1022 باب نکاح المتعه چاپ دار إحیاء التراث العربی بیروت
مصنف عبد الرزاق ج7 ص499 باب المتعة چاپ المکتب الإسلامی بیروت
عمدة القاری ج17 ص 246 باب غزوة خیبر چاپ دار إحیاء التراث  العربی بیروت
شرح الزرقانی ج3 ص 199 چاپ دار الکتب العلمیة بیروت کتاب النکاح باب نکاح المتعة
و...

عمران بن حصین خزاعی:
صحیح بخاری ج 4 ص 1642 چاپ دار ابن کثیر بیروت 1407 کتاب التفسیر باب "فمن تمتع بالعمرة إلی الحج" (بقره أیه 196)
مسند أحمد بن حنبل ج4 ص 436 چاپ موسسه قرطبه مصر
المحبر ص 289 باب من کان یری المتعة من أصحاب النبی
التفسیر الکبیر ج10 ص41 چاپ دار الکتب العلمیه بیروت سوره نساء ذیل آیه "فَمَا اسْتَمْتَعْتُمْ بِهِ مِنْهُنَّ فَئَاتُوهُنَّ أُجُورَهُنَّ فَرِیضَةً"
تفسیر قرطبی ج5 ص 133چاپ دار الشعب قاهره

ابو سعید خدری:
المحلی ج9 ص 519چاپ دار الآفاق بیروت
شرح الزرقانی ج3 ص 199 چاپ دار الکتب العلمیة بیروت کتاب النکاح باب نکاح المتعة
عمدة القاری ج17 ص 246 باب غزوة خیبر چاپ دار إحیاء التراث  العربی بیروت

عبداللَّه بن مسعود:
المحلی ج9 ص 519چاپ دار الآفاق بیروت
شرح الزرقانی ج3 ص 199 چاپ دار الکتب العلمیة بیروت کتاب النکاح باب نکاح المتعة

سلمة بن اکوع:
المحبر ص 289 باب من کان یری المتعة من أصحاب النبی
شرح الزرقانی ج3 ص 199 چاپ دار الکتب العلمیة بیروت کتاب النکاح باب نکاح المتعة
مصنف عبد الرزاق ج7  ص 498 ش 14023 باب المتعة چاپ المکتب الإسلامی بیروت
کنز العمال ج 16 ص 219 ح 45731 چاپ دار الکتب العلمیة بیروت

امیر المومنین علی بن ابی طالب علیه السلام:
التفسیر الکبیر ج10 ص43چاپ دار الکتب العلمیة بیروت ذیل آیه متعه سوره نساء
(روایت نهی عمر از متعه به نقل ازامیر مومنان):
الدر المنثور ج2 ص486 دار الفکر بیروت - تفسیر الطبری ج 5 ص13 چاپ دار الفکر بیروت -  المصنف ج7 ص500 شماره  14029 - کنز العمال ج16 ص219ح ‏ 45728 چاپ دار الکتب العلمیة بیروت
ابن حزم نیز می گوید در مورد متعه از امیر مومنان روایات مختلفی نقل شده است (بعضی جواز و بعضی حرمت):
المحلی ج9 ص 520 چاپ دار الآفاق بیروت

سعد بن أبی وقاص:
صحیح مسلم ج2 ص 898  کتاب الحج باب جواز التمتع چاپ دار احیاء التراث العربی بیروت
مسند أحمد بن حنبل ج1 ص181 چاپ موسسة قرطبه مصر
و...

اشکال: این روایت و باقی روایات نقل شده از سعد مربوط به متعه حج است
پاسخ: در روایت وی لفظ متعه آمده است ؛ علمای اهل سنت این روایت را مربوط به متعه حج( حج تمتع) می دانند ولی خود سعد در این روایت گفته است: زمانی متعه کردیم که معاویه کافر بود و همگان می دانند که حج تمتع رسول گرامی اسلام صلی الله علیه وآله وسلم در سال حجة الوداع بوده است و معاویه در آن سال اسلام آورده بود
پس این روایت مربوط به قبل از آن زمان می گردد و مقصود از آن متعه نساء است نه حج.

عمرو بن حریث (حویرث):
المحلی ج9 ص 519چاپ دار الآفاق بیروت
شرح الزرقانی ج3 ص 199 چاپ دار الکتب العلمیة بیروت کتاب النکاح باب نکاح المتعة
مصنف عبد الرزاق ج7  ص 497 ش 14021 و ص 499 ش 14025 و ص500  ش 14028 و 14029 باب المتعة چاپ المکتب الإسلامی بیروت
کنز العمال ج 16 ص 217 ح 45712 چاپ دار الکتب العلمیة بیروت
فتح الباری ج9 ص172چاپ دار المعرفة بیروت
سنن کبری بیهقی ج7  ص237 چاپ مکتبة دار الباز مکة المکرمة
أخبار المدینة ابن شبه ج1ص 381 ش 1194چاپ دار الکتب العلمیة بیروت

معاویة بن ابی سفیان:
معاویه در ماجرای فتح مکه اسلام آورد. وی در زمان فتح طائف، زنی به نام معانه را  متعه نمود. این زن، تا زمان خلافت معاویه زنده ماند و معاویه همه ساله هدایایی برای وی می فرستاد. پس ادعای حرمت متعه در فتح خیبر یا بعد از آن و حتی در ماجرای فتح مکه نمی تواند صحیح باشد.
المحلی ج9 ص 519چاپ دار الآفاق بیروت
شرح الزرقانی ج3 ص 199 چاپ دار الکتب العلمیة بیروت کتاب النکاح باب نکاح المتعة
مصنف عبد الرزاق ج7  ص 497 ش 14021 و ص 499 ش 14026 باب المتعة چاپ المکتب الإسلامی بیروت

سلمة بن أمیّة:
مصنف عبد الرزاق ج7  ص 498 ش 14024 باب المتعة چاپ المکتب الإسلامی بیروت
جمهرة انساب العرب ابن حزم  ص‏ 159 ذیل بحث بنو جمح
الإصابة حرف السین المهملة القسم الأول
المحلی ج9 ص 519چاپ دار الآفاق بیروت

فضالة بن جعفر بن أمیة:
أخبار المدینة ابن شبه ج1ص 381 ش 1194چاپ دار الکتب العلمیة بیروت

ربیعة بن أمیة:
موطأ مالک ج2 ص542، ح1130 باب نکاح المتعة چاپ دار احیاء التراث العربی مصر
الدر المنثور ج2 ص486 چاپ دار الفکر بیروت
سنن البیهقی الکبری ج7 ص206 ش 13950 باب نکاح المتعه چاپ مکتبة دار الباز مکه
الإصابة فی تمییز الصحابة ج2 ص521 چاپ دار الجیل بیروت
الأم، ج 7  ص 235 چاپ دار المعرفة بیروت
کنز العمال ج 16 ص 217 ح 45717 چاپ دار الکتب العلمیة بیروت
أخبار المدینة ابن شبه ج1ص 382 ش 1197چاپ دار الکتب العلمیة بیروت

معبد بن أمیة:
المحلی ج9 ص 519چاپ دار الآفاق بیروت
مصنف عبد الرزاق ج7  ص 499 ش 14027 باب المتعة چاپ المکتب الإسلامی بیروت

عبد الله بن أبی عوف بن جبیرة:
أخبار المدینة ابن شبه ج1ص 381 ش 1194چاپ دار الکتب العلمیة بیروت

عمرو بن حوشب:
مصنف عبد الرزاق ج7  ص 500 ش 14031 باب المتعة چاپ المکتب الإسلامی بیروت

أبی بن کعب:
وی از کسانی بود که آیه متعه را به صورت إلی أجل مسمی (یعنی صریح در حلیت متعه) قرائت می کرد:

التفسیر الکبیر ج10 ص43 چاپ دار الکتب العلمیة بیروت
الدر المنثور ج2 ص484 چاپ دار الفکر بیروت
تفسیر الطبری ج5 ص13 چاپ دار الفکر بیروت
فتح القدیر ج1 ص449 چاپ دار الفکر بیروت
نیل الأوطار ج6 ص270 چاپ دار الجیل بیروت
و...

زید بن ثابت:
المحبر ص 289 باب من کان یری المتعة من أصحاب النبی

اسماء دختر ابوبکر:
المحلی ج9 ص 519چاپ دار الآفاق بیروت
شرح الزرقانی ج3 ص 199 چاپ دار الکتب العلمیة بیروت کتاب النکاح باب نکاح المتعة
مسند طیالسی ص227 ح1637 چاپ دار المعرفة بیروت
در محاضرات الأدباء راغب ج2 ص234 - باب جواز المتعة چاپ دار القلم بیروت-  آمده است:
ابن زبیر به ابن عباس گفت: چرا فتوای به حلیت متعه می دهی؟ پاسخ داد از مادرت (أسماء) بپرس که چگونه تو را حامله شد. پس سوال کرد ؛ وی پاسخ داد تو را به دنیا نیاوردم مگر از متعه.

همین مطلب به صورت خلاصه در کتب ذیل آمده است:
زاد المعاد ج2 ص206 چاپ موسسة الرسالة بیروت و  التمهید لابن عبد البر ج8 ص 208 و الاستذکار ابن عبد البر ج4 ص61 چاپ دار الکتب العلمیة بیروت و..

البته متن کامل گفتگو در بعضی از منابع شیعه چنین آمده است:

ابوالقاسم کوفی می‏گوید: بعضی از علمای شیعه نقل کرده‏اند که وقتی ابن عباس وارد مکه شد و عبداللَّه بن زبیر نیز بر فراز منبر خطبه می‏خواند، چون نظرش به ابن عباس افتاد ( در آن روزها نابینا بود ) گفت: ای مردم، کوری نزد شما آمده که خدا دل او را نیز کور کند، او عایشه امّ المؤمنین را دشنام می‏دهد و نزدیکان و اصحاب پیامبرصلی الله علیه وآله را لعن می‏کند و متعه را حلال می‏شمارد، در حالی که زنای محض است.

این گفتار بر ابن عباس سنگین آمد، در آن حال غلامش - عکرمه که دست او را گرفته بود - را صدا زد و گفت: مرا نزدیک او ببر، پس او را نزدیک برد، تا اینکه مقابل او ایستاد و شعری به این مضمون خواند:

زمانی‏که با گروهی رو برو می‏شویم،  آن گروه را متلاشی می‏کنیم‏

... تا اینکه گفت: و اما اینکه می‏گویی: متعه را در حالی که زنای محض است، حلال می‏دانم ؛ به خدا قسم! در زمان رسول خداصلی الله علیه وآله به آن عمل می‏شد و پس از ایشان نیز پیامبری بر انگیخته نشد ؛ دلیل جواز آن نیز گفته ابن صهاک است، که می‏گفت: دو متعه در زمان رسول‏خداصلی الله علیه وآله وجود داشت و من آن دو را منع می‏کنم و ( مرتکبین را مجازات می‏کنم ) و ما گواهی او ( جواز متعه در زمان پیامبرصلی الله علیه وآله ) را می‏پذیریم و تحریم او را قبول نمی‏کنیم. تو نیز از متعه متولد شده‏ای، پس وقتی از این چوب ( منبر ) پایین آمدی از مادرت در مورد بُردهای ( پیراهن ) عوسجه بپرس! عبداللَّه بن عباس رفت و عبداللَّه بن زبیر نیز پایین آمد و با سرعت به سوی مادرش رفت و گفت: درباره بردهای عوسجه برایم بگو! و با عصبانیت اصرار کرد، مادرش گفت: پدرت با رسول خداصلی الله علیه وآله بود و مردی به نام عوسجه دو برد ( پیراهن ) را به او هدیه کرد و پدرت از بی‏همسری به پیامبرصلی الله علیه وآله گلایه و شکایت کرد، آنگاه آن حضرت یکی از دو پیراهن را به او داد و او نیز نزد من آمد و با آن پیراهن مرا متعه کرد و مدتی گذشت و پیراهن دیگر آورد و به وسیله آنها مرا متعه کرد و من به تو حامله شدم، پس تو فرزند متعه هستی! حالا بگو از کجا این خبر به گوش تو رسید؟ گفت: از ابن عباس شنیدم. مادرش گفت: آیا من تو را از تماس با بنی هاشم منع نکردم، و نگفتم - مواظب باش - آنها زبان‏های غیر قابل تحمل و پیروزی دارند.
کتاب الاستغاثه، ص145، مستدرک الوسائل، ج14، ص450

قسمتی از سخنرانی ابن زبیر و بر خورد شخصی باوی (بدون ذکر نام ابن عباس) در صحیح مسلم باب المتعة  ذکر شده است.

در کتب ذیل روایت را با متنی شفاف تر آورده و آن شخص را ابن عباس معرفی می کند:
سنن البیهقی الکبری ج7 ص205 ش 13943 باب نکاح المتعه چاپ مکتبة دار الباز مکه
جمهرة خطب العرب ج2 ص 125 چاپ المکتبة العلمیة بیروت
سمط النجوم العوالی ج3 ص237 چاپ دار الکتب العلمیة بیروت

امّ عبداللَّه بنت ابی خیثمه:
کنز العمال ج 16 ص 218 ح 45726 چاپ دار الکتب العلمیة بیروت

سعد بن أبی سعد بن أبی طلحة:
أخبار المدینة ابن شبه ج1ص 381 ش 1194چاپ دار الکتب العلمیة بیروت

عبداللَّه بن عباس بن عبد المطّلب:
صحیح مسلم ج2 ص 1028 ش 1407 باب نکاح المتعة چاپ دار احیاء التراث العربی بیروت
مصنف عبد الرزاق ج7  ص 497 ش 14021 و ص499 ش 14027 و ص 501 ش 14032 و ص 502 ش 14033 و 14035 باب المتعة چاپ المکتب الإسلامی بیروت
المحلی ج9 ص 519چاپ دار الآفاق بیروت
المحبر ص 289 باب من کان یری المتعة من أصحاب النبی
التفسیر الکبیر ج10 ص43 چاپ دار الکتب العلمیة بیروت
الدر المنثور ج2 ص484 چاپ دار الفکر بیروت
تفسیر الطبری ج5 ص13 چاپ دار الفکر بیروت
فتح القدیر ج1 ص449 چاپ دار الفکر بیروت
سیر أعلام النبلاء ج15 ص243 چاپ موسسة الرسالة بیروت
سنن البیهقی الکبری ج7 ص205 ش 13943 باب نکاح المتعه چاپ مکتبة دار الباز مکه

آیا ابن عباس از قول خود بازگشت؟
سوال: عده ای ادعا می کنند که ابن عباس به سبب بر خورد شدید امیر مومنان با وی، از این نظر برگشته و فتوا به حرمت متعه داد. آیا این نظر صحیح است؟
پاسخ: در بحث اسماء دختر ابو بکر روایتی ذکر شد که در آن به تواتر در مورد بحث ابن زبیر با ابن عباس در مورد فتوا به حلیت متعه سخن گفته شده است. این روایت مربوط به زمان حکومت ابن زبیر بود و حکومت وی سالها بعد از زمان شهادت امیر مومنان علی علیه السلام بوده است.
این قرینه به ما نشان می دهد که روایت مربوط به نهی امیر مومنان ابن عباس را از فتوای به متعه جعلی بوده و برای نسبت دادن حرمت متعه به امیر مومنان و ابن عباس صورت گرفته است. و گرنه معنی ندارد که امیر مومنان به ابن عباس بگویند رسول خدا از متعه نهی کرده اند ولی وی تا آخر عمر، بر همان نظر سابقش باقی بماند. البته باید گفت که این روایت جعلی اهل سنت، احتمال عالم نبودن ابن عباس را به نسخ متعه نیز باطل می کند.

سمیر (احتمالا همان سمرة بن جندب است):
الاصابه ذیل عنوان سمیر والد سلیمان

ابن عمر:
از وی در مورد متعه سوال شد: گفت ما در زمان رسول خدا زنا نمی کردیم ( متعه زنا نیست ؛ زیرا اگر زنا باشد یعنی ما در زمان رسول خدا زنا می کردیم البته لازم به ذکر است که از وی روایات مخالف نیز نقل شده است)
مسند أحمد بن حنبل ج2/ص95، ح5694 چاپ موسسة قرطبه

تابعین و یا علمای اهل سنت که متعه کرده و یا آن را جایز دانسته اند:

اما در مورد تابعین و علمای اهل سنت:

مالک بن انس: کلام در مورد وی مفصلا گذشت.

احمد بن حنبل: کلام در مورد وی مفصلا گذشت.

سعید بن جبیر:
المحلی ج9 ص 520 چاپ دار الآفاق بیروت
مصنف عبد الرزاق ج7  ص 496 ش 14020 باب المتعة چاپ المکتب الإسلامی بیروت
الدر المنثور ج2 ص484 چاپ دار الفکر بیروت

عبدالملک بن عبدالعزیز بن جریج: کلام در مورد وی مفصلا گذشت.

عطاء بن ابی رباح:
المحلی ج9 ص 520 چاپ دار الآفاق بیروت
المغنی ج7 ص136 چاپ دار الفکر بیروت باب "ولا یجوز نکاح المتعة"

طاووس یمانی:
المحلی ج9 ص 520 چاپ دار الآفاق بیروت
المغنی ج7 ص136 چاپ دار الفکر بیروت باب "ولا یجوز نکاح المتعة"

مجاهد بن جبر:
تفسیر الطبری ج5 ص12 چاپ دار الفکر بیروت
تفسیر ابن کثیر ج1 ص475 چاپ دار الفکر بیروت

سدّی:
تفسیر الطبری ج5 ص12 چاپ دار الفکر بیروت
تفسیر ابن کثیر ج1 ص475 چاپ دار الفکر بیروت

حَکَم بن عتیبه: تفسیر الطبری ج5 ص13 چاپ دار الفکر بیروت

ابن ابی ملیکه: الحاوی الکبیر  ج11  ص449

زفر بن اوس بن حدثان مدنی: البحر الرائق  ابن نجیم  ج3  ص115 چاپ دار المعرفة بیروت

طلحة بن مصرّف الیامی: الکشف و البیان، ج3   ص286

فقهای اهل مکه:
المحلی ج9 ص 520 چاپ دار الآفاق بیروت
سیر أعلام النبلاء ج7 ص131
تفسیر قرطبی  ج5  ص133چاپ دار الشعب قاهره
فتح الباری، ج9، ص173 چاپ دار المعرفة بیروت

فقهای اهل یمن:
تفسیر قرطبی  ج5  ص133چاپ دار الشعب قاهره
فتح الباری، ج9، ص173 چاپ دار المعرفة بیروت

گروهی از اهل بیت و تابعین: تفسیر البحر المحیط ج3 ص226 چاپ دار الکتب العلمیة بیروت

آیا متعه نسخ شده است؟

علمای اهل سنت چنین می گویند که متعه اگر چه در ابتدا مباح بوده است ولی در ادامه نسخ شده است. در مورد این نسخ سه قول وجود دارد:

1- نسخ با آیه سوره مومنون:

عده ای از ایشان ادعا کرده اند که متعه با نزول آیه شریفه ذیل نسخ شده است:

وَالَّذِینَ هُم لِفُرُوجِهِم حَافِظُونَ إلَّا عَلَی أزوَاجِهِِم أو مَا مَلَکَت أیمَانُهُم (سوره مومنون آیات 5و6)

و کسانیکه پاکدامنند ؛ مگر در مورد همسرانشان یا و یا کنیزکانی که مالک آنها می شوند.

ایشان ادعا کرده اند که در این آیه تنها نزدیکی با همسران و کنیزان جایز دانسته شده است و زن در متعه هیچ کدام از این دو نیست پس نزدیکی باوی حرام است.

متعه نکاح ( ازدواج است ):

قطعا این استدلال برای اثبات نسخ متعه مردود است ؛ زیرا همانطور که در ابتدا گذشت متعه به اقرار علماء اهل سنت، ازدواج است ؛ پس در مفاد این آیه داخل شده و حلال است.

آیه سوره مومنون مکی است و آیه متعه مدنی:

جدا از این نکته که این سوره مکی است و آیه متعه مدنی ؛ پس این آیات نمی تواند ناسخ حکم متعه باشد.

روایاتی از اهل سنت صریحا نسخ را منکر می شود:

جدای از ادله گذشته ( مانند کلام عمر و عمل صحابه ) و ادله ای که در پاسخ به بحث غزوه خیبر مطرح خواهد شد ؛ که صریحا دلالت بر عدم ورود نسخ برای متعه دارد.

2- نسخ با آیه میراث:

ایشان ادعا می کنند که در متعه ارث نیست ؛ پس آیه میراث که ارث را برای همسر اثبات می کند ناسخ حکم متعه است.

در جواب باید گفت:

ارث نبردن در متعه نظر همه علمای شیعه نیست:

ارث نبردن در متعه نظر همه علما نیست. بلکه عده ای میراث را در آن به طور مطلق یا مشروط جاری می دانند. یعنی اگر شرط ارث بکند ارث می برد و گرنه خیر.

فتوای مطلق نظر عده ای از علما مانند قاضی ابن براج است:

جامع الشتات میرزای قمی ج 4 ص 390

و فتوای مشروط نظر عده ای از علما مانند آیت الله خویی و نیز آیت الله اراکی است:

توضیح المسائل آیت الله خویی ص434 شماره 2434

توضیح المسائل آیت الله اراکی ص 448 شماره 2439

پس طبق نظر ایشان نمی توان آیه ارث را ناسخ  حکم متعه گرفت بلکه تنها این آیه، در متعه حکم ارث را ثابت می کند.

می توان ادله متعه را ناسخ و یا مخصص ادله ارث گرفت:

روایاتی که دلالت بر عدم نسخ حکم متعه می کنند - و در بحث بعدی ذکر خواهند شد - شاهد بر این مطلب هستند که ادله متعه یا ناسخ حکم ارث در ازدواج موقت است یا مخصص ؛ نه مثل آنچه که بعضی از اهل سنت ادعا می کنند.

طبق نظر اهل سنت هم، ارث مربوط به همه ازدواج ها نمی شود:

خود اهل تسنن هم در بسیاری موارد در ازدواجها میراث را باطل می دانند:

مثلا در فرضی که یک مسلمان با زنی از اهل کتاب ازدواج کند و بمیرد به اجماع مسلمانان آن زن از وی ارث نخواهد برد. یا اگر همسری شوهر خود را بکشد از وی ارث نخواهد برد ؛ پس حکم ارث بردن از لوازم ازدواج نیست تا در صورت نبودن آن حکم به بطلان ازدواج کنیم. بلکه از فروعی است که در بعضی حالات بر ازدواج بار می گردد.

این آیات قبل از آیه متعه نازل شده است پس ناسخ نیست:

این آیات قبل از آیات متعه نازل شده اند پس نمی توانند ناسخ آن باشند.

روایاتی از اهل سنت صریحا نسخ را منکر می شود:

و این ادله، جدای از ادله ایست که در گذشته ( مانند کلام عمر و عمل صحابه ) مطرح شد و یا در پاسخ به بحث غزوه خیبر مطرح خواهند گشت ؛ که صریحا دلالت بر عدم ورود نسخ برای متعه دارند.

نسخ با نهی رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم در غزوه خیبر:

عده ای از ایشان ادعا می کنند که متعه با نهی رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم در غزوه خیبر یا بعد از آن نسخ شده است  ؛ حتی عده ای می گویند متعه چندین بار نسخ شده و دوباره حلال شد.

تفسیر القرطبی ج 5 ص 130

کلام صحابه و خود عمر درعدم نسخ حلیت متعه توسط رسول خدا و نسخ آن توسط عمر!!!

ظاهر کلام عمر بن خطاب ( در مورد تحریم شدن متعه توسط وی) این است که در زمان رسول خدا نسخی نبوده است. زیرا می گوید: این دو متعه در زمان رسول خدا بودند و من  از آنها نهی می کنم.

این جمله صریح در مدعای ماست.

نیز اگر چنین بود ( یعنی واقعا در زمان رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم نسخ صورت گرفته بود یا لا اقل عمر می خواست چنین تظاهر کند ) باید می گفت من از آن دو نهی می کنم چون رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم از آن نهی کردند ولی شما نشنیدید ؛ یا در قرآن نسخ آن مطرح شده است و شما نمی دانید. لذا اگر کسی مخالفت کند وی را عقاب می کنم. (همانطور که ابو بکر در ماجرای ارث نبردن از رسول خدا چنین ادعایی کرد و روایتی از رسول خدا ذکر کرد که غیر از وی احدی آن را از ایشان نقل نکرده است. یا خود وی در مورد رجم شبیه این مطلب را ادعا نمود  ) و راه معقول برای جلو گیری صحابه از این عمل، همین است که سنت رسول خدا را به ایشان یاد آور شد.

کلام فخر رازی در توجیه کار عمر:

حتی فخر رازی – از علمای متعصب اهل سنت - هم این مطلب را پذیرفته است ؛ اما می گوید که ما مجبوریم  که این روایت را از ظاهرش بر گردانده و بگوییم  که نسخ متعه و نهی رسول خدا تنها به عمر رسیده بود و به باقی صحابه کرام مانند علی بن أبی طالب، ابن عباس،ابن مسعود،ابی بن کعب، جابر  سعد بن أبی وقاص و... نرسیده است !!! زیرا اگر چنین نکنیم لازمه اش اعتقاد به دخل و تصرف عمر در احکام دین و تکفیر وی اس !!!
تفسیر کبیر، ج10 ص53

این مطلب خود بیانگر پاسخ ما نیز هست که مگر می شود نهی از چنین مطلبی از این تعداد از بزرگان صحابه پنهان بماند؟

راوی روایت نسخ توسط رسول خدا کیست؟

جالب اینجاست که روایات دال بر نسخ عمدتا به شخصی به نام سبرة می رسد که در هیچ کدام از کتب رجالی و تاریخی ذکری از وی نیست. تنها وقتی بحث متعه می رسند می گویند روایت سبرة دال بر نسخ است ووقتی به اسم سبرة می رسند می گویند وی راوی روایت نسخ متعه است.

تعارض این روایت با روایات عدم نسخ توسط رسول خدا:

روایاتی که نسخ را ادعا می کنند با روایاتی که صریحا نسخ را نفی می کنند معارض است. زیرا در این روایات آمده است که نه نسخی در قرآن نازل شد و نه رسول خدا از آن نهی فرمودند. بلکه عمر آن را طبق نظر خود حرام کرد.

4246 حَدَّثَنَا مُسَدَّدٌ حَدَّثَنَا یَحْیَی عَنْ عِمْرَانَ أَبِی بَکْرٍ حَدَّثَنَا أَبُو رَجَاءٍ عَنْ عِمْرَانَ بْنِ حُصَیْنٍ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُمَا قَال أُنْزِلَتْ آیَةُ الْمُتْعَةِ فِی کِتَابِ اللَّهِ فَفَعَلْنَاهَا مَعَ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ وَلَمْ یُنْزَلْ قُرْآنٌ یُحَرِّمُهُ وَلَمْ یَنْهَ عَنْهَا حَتَّی مَاتَ قَالَ رَجُلٌ بِرَأْیِهِ مَا شَاءَ

آیه متعه در کتاب خدا نازل شد. پس ما آن را در زمان رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم انجام دادیم و قرآنی (آیه ای) نازل نشد تا آن را حرام  کند و رسول خدا هم از آن نهی نفرمودند. در این هنگام  شخصی طبق نظر خودش هرچه خواست گفت ( متعه را حرام کرد)

صحیح بخاری ج4 ص1642 کتاب التفسیر، باب قوله تعالی«یا أیّها الذین آمنوا لا تحرّموا طیّبات ما أحل اللّه لکم» (المائدة 87)

در ذیل این روایت بسیاری از شارحین گفته اند که مقصود از "رجل" عمر بن خطاب است که با نظر خودش متعه را حرام کرد:

غوامض الأسماء المبهمة ج2 ص792 - الجمع بین الصحیحین ج1 ص349 - شرح النووی علی صحیح مسلم ج8 ص205- فتح الباری ج3 ص433  و ج8 ص186چاپ دار المعرفة بیروت و...

روایت جابر نیز سابقا نقل شد که صریحا در آن می گوید ما در زمان رسول خدا و ابو بکر و ابتدای زمان عمر متعه می کردیم. تا اینکه عمر از آن نهی کرد.

پس از خدا و رسولش در این زمینه نهی صادر نشده است.

نیز از حکم بن عتیبة از فقهای مشهور تابعین نقل شده است که آیه متعه نسخ نشده است:

حدثنا محمد بن المثنی قال ثنا محمد بن جعفر قال ثنا شعبة عن الحکم قال سألته عن هذه الآیة   والمحصنات من النساء إلا ما ملکت أیمانکم   إلی هذا الموضع   فما استمتعتم به منهن   أمنسوخة هی قال لا

شعبه می گوید از حکم در مورد آیه متعه سوال کردم که آیا نسخ شده است؟ گفت: نه
تفسیر الطبری ج5 ص13

اقرار عمر دیگری از عمر در مورد عدم نسخ آیه متعه توسط رسول خدا:

همچنین روایتی که عمران بن سوادة از عمر نقل می کند صریح در عدم نسخ متعه است ؛ بلکه آن را اجتهاد عمر می داند:

عیسی بن یزید بن دأب عن عبدالرحمن بن أبی زید عن عمران بن سوادة قال صلیت الصبح مع عمر فقرأ سبحان وسورة معها ثم انصرف وقمت معه فقال أحاجة قلت حاجة قال فالحق قال فلحقت فلما دخل أذن لی فإذا هو علی سریر لیس فوقه شیء فقلت نصیحة فقال مرحبا بالناصح غدوا وعشیا قلت عابت أمتک منک أربعا قال فوضع رأس درته فی ذقنه ووضع أسفلها علی فخذه ثم قال هات قلت ذکروا أنک حرمت العمرة فی أشهر الحج ولم یفعل ذلک رسول الله ولا أبو بکر رضی الله عنه وهی حلال قال هی حلال لو أنهم اعتمروا فی أشهر الحج رأوها مجزیة من حجهم فکانت قائبة قوب عامها فقرع حجهم وهو بهاء من بهاء الله وقد أصبت قلت وذکروا أنک حرمت متعة النساء وقد کانت رخصة من الله نستمتع بقبضة ونفارق عن ثلاث قال إن رسول الله أحلها فی زمان ضرورة ثم رجع الناس إلی السعة ثم لم أعلم أحدا من المسلمین عمل بها ولا عاد إلیها فالآن من شاء نکح بقبضة وفارق عن ثلاث بطلاق وقد أصبت

عمران بن سواده گفت: نماز صبح را با عمر خواندیم و عمر سوره اِسراء و سوره دیگری را همراه آن خواند و آنگاه منصرف شد. من با او برخاستم. رو به من کرد و گفت: آیا کاری داری؟ گفتم: آری. گفت: پس با من بیا. وقتی داخل خانه شد، بر روی تخت قرار گرفت در حالی که چیزی رویش نبود. گفتم: نصیحتی دارم، گفت: نصیحت کننده ( خیرخواه ) صبح و شب، خوش می‏آید، گفتم: امّت چهار اشکال به تو دارند.

عمر سرِ تازیانه‏اش را در چانه‏اش و انتهای آن را بر رانش قرار داد و گفت: ادامه بده!

گفتم: می‏گویند که تو: در ماه‏ های حج، عمره را تحریم کرده‏ای در حالی که پیامبرصلی الله علیه وآله و ابوبکر چنین نگفته‏اند و این کار حلال است....

متعه زنان را حرام کرده‏ای، در حالی که خداوند آن را مجاز شناخته است. ما با یک مشت ( خرما و... ) متعه می‏کردیم و با سه مشت نیز جدا می‏شدیم.

عمر گفت: رسول خداصلی الله علیه وآله به خاطر زمانِ ضرورت و اضطرار، آن را حلال شمرد اما اکنون مردم به راحتی و توانگری رسیده‏اند و دیگر کسی از مسلمانان را نمی‏شناسم که به آن عمل کند و به متعه برگردد. اکنون هر کسی می‏تواند با مشتی ( خرما و... ) ازدواج ( دائم ) کند و می‏تواند با سه مشت نیز آن را طلاق دهد ( و دیگر از متعه دست برداشته‏اند ) و نظر من درست بوده است.
تاریخ الطبری ج2 ص 579 چاپ دار الکتب العلمیة بیروت

پس دیگر جایی برای ادعای نسخ باقی نمی ماند ؛ زیرا خود عمر هم نسخ این آیه را قبول ندارد.

آیا صحیح است که امیر مومنان فرموده اند متعه در خیبر نسخ شد؟

حال که بحث عدم نسخ ثابت شد بابد گفت که عده ای از مدافعین خلیفه دوم، برای حفظ آبروی وی، روایتی وضع کرده و در آن می گویند که امیر مومنان علیه السلام فرمودند که رسول خدا در خیبر از متعه نساء منع فرمودند !!! و حتی این روایت را در صحیح بخاری ومسلم  نیز آورده اند!!!

صحیح بخاری ج4 ص1544 کتاب المغازی باب غزوة خیبر - صحیح مسلم ج2 ص1027باب نکاح المتعه

لذا مناسب است برای تکمیل بحث در مورد نهی از متعه در خیبر - که ایشان آن را ادعا می کنند-  به کلام علمای اهل سنت اشاره کنیم:

پاسخ این روایت:

مع ما وقع فی خیبر من الکلام حتی زعم ابن عبد البر أن ذکر النهی یوم خیبر غلط والسهیلی أنه شیء لا یعرفه أحد من أه  السیر ولا رواة الأثر

لاوه بر این ( که تحریم متعه روایات صحیح و صریحی ندارد جز روایت خیبر )، در ماجرای خیبر نیز اشکال شده است. حتی ابن عبد البر اعتقاد داشته که ذکر نهی در روز خیبر ( از متعه در آن روایت ) غلط است. و سهیلی چنین اعتقاد داشته است که آن ( نهی از متع در روز خیبر) مطلبی است که هیچ یک از صاحبان سیره و راویان روایت آن را نمی شناسند!!!

شرح الزرقانی ج3 ص198

همین مطلب را در عمدة القاری ج17/ص247 و نصب الرایة ج3/ص 178 آورده اند  و در همه آنها گفته اند که ظاهرا اشتباه از راوی یعنی زهری بوده است.

و به همین دلیل چنین به نظر می رسد که روایتی که رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم در خیبر از متعه نهی نمودند، جزو روایات مجعوله است ؛ که بعد از نهی عمر از متعه  و برای توجیه کلام وی صورت گرفته است.

آیا شما قبول می کنید که کسی با خواهر یا مادر شما متعه کند

وسیله هر کسی ‏که از پاسخ عاجز شده و در ردّ ادلّه و نص فرو مانده، آن است که مانند شناگرِ در حال غرق، دست و پا می‏زند و منطق و برهان واستدلال را فراموش می ‏کند.

در اینجا نیز ( چنین انسان ) به کسانی که متعه را جایز می‏دانند خطاب می‏کند و می‏گوید: آیا شما دوست دارید که زنانتان متعه شوند؟!

پس این نهایت چیزی است که عاجز و ناتوان به آن استدلال می‏کند و گویا آن را جواب کوبنده‏ای که بالاتر از آن جوابی وجود ندارد می‏شمارد، گویی پیروزی بزرگی نصیبش شده و دشمن را با این شیوه سخن، از پاسخ دادن عاجز کرده است! و خصم نیز نمی‏تواند جواب او را بدهد.

بعضی از مخالفین جواز متعه، در گفتگوهای خود به این حربه روی آورده‏اند ؛ مانند عبداللَّه بن معمر ( عمر ) لیثی و ابو حنیفه و متن گفتگوی آنها چنین است:

1 - گفتگو میان امام باقر علیه السلام و لیثی‏:

آبی گوید: روایت شده که عبداللَّه بن معمر لیثی به امام باقرعلیه السلام عرض کرد: به من گفته‏اند که شما به ( حلّیت ) متعه فتوا می‏دهید؟ حضرت فرمود: خداوند آن را در کتابش حلال شمرده و پیامبرصلی الله علیه وآله نیز آن را سنت خویش قرار داده و اصحاب او نیز به آن عمل کرده‏اند.

عبداللَّه گفت: ولی عمر آن را نهی کرده است.

امام باقرعلیه السلام فرمود: پس تو به اعتقاد صاحبت عمل کن! و من نیز به فرمایش رسول خداصلی الله علیه وآله عمل می‏کنم.

عبداللَّه گفت: آیا خوشحال می‏شوی اگر دختران شما مورد متعه واقع شوند؟

امام فرمود: چرا نام دختران را به میان می‏آوری ای احمق؟ آن کسی‏که در کتابش متعه را حلال شمرده و برای بندگانش مباح قرار داده، از تو و آن کس که بی جهت از متعه نهی می‏ کنید غیرت ‏مندتر است و دیگر اینکه آیا می ‏پسندی و خوشحال می‏شوی که دخترانت به ازدواج حائک ( بافنده و جولا ) در آیند؟

گفت: نه.

فرمود: چرا حلال خدا را حرام می‏شماری؟

گفت: نه حرام نمی ‏شمارم. ولی آن مرد هم شأن من نیست.

حضرت فرمود: خداوند نیز انجام آن را پسندیده و به آن ترغیب و تشویق نموده و به انجام دهنده آن حوری بهشتی تزویج می ‏کند. آیا تو از آنچه خداوند رغبت دارد دوری می‏ جویی؟ و از آنچه هم ‏شأن حوری بهشتی است کبر و تجاوز می ‏کنی؟

عبداللَّه خندید و گفت: سینه‏های شما ریشه درخت‏های علم است که میوه‏های آن برای شما و برگهای آن برای مردم است.

نثر الدرر، ج1، ص344 ؛ الهیئة المصریة العامة للکتاب، کشف الغمة، ص362 ؛ بحارالانوار، ج46، ص356

گفتنی است، کلینی آن را روایت کرده و مجلسی نیز سند آن را نیکو دانسته و در آن بعد از جمله او که گفت: آیا خوشحال می‏شوی که... آمده است: امام باقرعلیه السلام هنگامی‏که سخن از زنان و دختران به میان آورد، از او روی گرداند.

کافی، ج5، ص445، ح4، تهذیب الاخبار، ج 7، ص 250، ح 6، وسائل الشیعه، ج21، ص6، باب 1، ح4 ؛ بحار الانوار، ج100، ص 217 ؛ مستدرک الوسائل، ج14، ص449، باب 1، ح11 ؛ مرآة العقول، ج20، ص229

2 - گفتگو میان ابو حنیفه و مؤمن طاق‏:

مرحوم کلینی می‏گوید: علی بن ابراهیم گفته است: ابو حنیفه از ابوجعفر محمد بن نعمان صاحب طاق پرسید: ای ابو جعفر، در مورد متعه چه می‏گویی؟ آیا آن را حلال می ‏دانی؟ گفت: آری.

گفت: پس چرا زنانت را از اینکه متعه شوند و ( برایت ) درآمد کسب کنند، باز می‏ داری؟

ابو جعفر پاسخ داد: چنین نیست که در هر چیزی شوق و رغبتی باشد، هر چند در شمار حلالها است. مردم اندازه‏ ها و مراتبی دارند و اندازه‏ های خود را نگه می‏ دارند، ولی ای ابو حنیفه، در مورد نبیذ ( شراب ) چه می‏گویی، آیا حلال است؟ گفت: آری.

گفت: پس چرا زنانت را در مغازه‏های شراب فروشی قرار نمی‏دهی تا برایت درآمد کسب کنند؟

ابو حنیفه گفت: یکی در برابر یکی، ولی پاسخ تو محکم ‏تر بود.

آنگاه گفت: ای ابو جعفر. آیه‏ای که در « سَأَلَ سائِلٌ » ( سوره معارج آیه292) است، به حرمت متعه حکم می ‏کند و روایت از پیامبرصلی الله علیه وآله نیز به نسخ آیه وارد شده است.

ابو جعفر پاسخ داد: سوره « سَأَلَ سائِلٌ » مکی است و آیه متعه مدنی است. و روایت تو نیز شاذّ و نادر است.

در این هنگام ابو حنیفه گفت: آیه میراث نیز به نسخ متعه دلالت می‏کند.

ابو جعفر گفت: این نکاح ( متعه ) بدون ارث است.

ابو حنیفه گفت: چنین چیزی چگونه ممکن است؟ ( که ازدواج بدون ارث واقع شود؟ )

ابو جعفر پاسخ داد: اگر مردی از مسلمانان با زنی از اهل کتاب ازدواج کند و آنگاه آن مرد بمیرد، در مورد آن زن چه می ‏گویی؟

گفت: آن زن اهل کتاب از مرد مسلمان ارث نمی ‏برد.

گفت: پس ازدواج بدون میراث هم وجود دارد.

آنگاه از هم جدا شدند....

الکافی ج 5 ص 450 أبواب المتعة

خداوند همه ما را از کسانی قرار دهد که به خاطر امیال شخصی و اغراض نفسی حلال خدا را حرام نمی نمایند و حرام خدا را حلال نمی نمایند.

 

دوست عزیز به نام یزدان، سؤالاتی پیرامون عقد موقت از کتاب‌های شیعه مطرح کرده‌اند که ما سؤالات وی را به همراه پاسخ‌هایش در این جا اضافه می‌کنیم:

بررسی روایات حرمت متعه در کتاب‌های شیعه:

حرمت متعه در فتح خیبر:

طوسی در کتاب التهذیب 2/186 والاستبصار 3/142 و الحر العاملی در کتاب وسائل شیعه 14/441 نقل می نمایند:

از زید بن علی روایت است که ایشان از پدرانشان و آنان نیز از حضرت علی نقل می کنند که ایشان فرمودند: پیامبر اکرم در روز فتح خیبر گوشت الاغ و نکاح موقت و متعه را حرام گرداندند.

پاسخ این مساله در برابر حلیت متعه چیست؟

پاسخ:

در پاسخ به این سوال باید گفت: در همان مصادری که این روایت را از آنها نقل نموده است پاسخ این اشکال داده شده است ؛ در کتاب تهذیب بعد از ذکر این روایت آمده است:

فان هذه الروایة وردت مورد التقیة وعلی ما یذهب إلیه مخالفوا الشیعة، والعلم حاصل لکل من سمع الاخبار ان من دین أئمتنا علیهم السلام إباحة المتعة فلا یحتاج إلی الاطناب فیه.

تهذیب الأحکام ج 7 ص 251

در کتاب استبصار نیز می فرماید:

فالوجه فی هذه الروایة أن نحملها علی التقیة لأنها موافقة لمذاهب العامة والاخبار الأولة موافقة لظاهر الکتاب وإجماع الفرقة المحقة علی موجبها فیجب أن یکون العمل بها دون هذه الروایة الشاذة.

الاستبصار ج 3 ص 142

و همان طور که در سایـت در مقاله مورد نظر شما ذکر شد، اهل سنت حلیت متعه را نظر عده زیادی از اهل بیت می دانند ؛ بنا بر این مضمون این روایت مخالف کلام شیعه و اهل سنت است.

جدای از این مطلب باید گفت: نه علمای شیعه و نه بزرگان علمای اهل سنت حرمت متعه در خیبر را قبول ندارند و  حتی روایـتی را که در صحیح بخاری به همین مضمون از امیر مومنان نقل شده است – همان طوری که در متن این مقاله آمده است - از اشتباهات زهری می دانند ؛ بنابراین، این روایت قطعا تقیه ای بوده و موافق با مضمون روایت دروغین زهری است.

نیز در مورد این روایت باید گفت که در آن بحث حرمت گوشت الاغ اهلی مطرح شده است که در این مطلب نیز مخالف اجماع شیعه است ؛ و شیعه آن را تنها کراهت می دانند.

با وجود نکاح دائم، نیازی به ازدواج موقت نیست:

محمد بن یعقوب کلینی در الکافی روایتی را از علی بن یقطین نقل می کند که ایشان از حضرت علی درباره حلت و حرمت نکاح موقت و متعه پرسیدند ایشان ((حضرت علی)) در جوابشان فرمودند: شما به آن هیچ نیازی ندارید و خداوند متعال به وسیله نکاح دائم شما را از آن مستغنی گردانده است (الفروع من الکافی 2/43 و وسائل الشیعه 14/449) پاسخ این مساله در برابر حلیت متعه چیست؟

پاسخ:

پاسخ این روایت، با نقل درست و بدون تحریف روایت آشکار می گردد:

علی بن إبراهیم، عن أبیه، عن ابن أبی عمیر، عن علی بن یقطین قال: سألت أبا الحسن موسی ( علیه السلام ) عن المتعة فقال: وما أنت وذاک فقد أغناک الله عنها، قلت: إنما أردت أن أعلمها، فقال: هی فی کتاب علی ( علیه السلام )، فقلت: نزیدها وتزداد؟ فقال: وهل یطیبه إلا ذاک.

الکافی ج 5 ص 452

از علی بن یقطین – از ثروتمندترین مردمان دوران خویش و کسی که به دستور حضرت موسی بن جعفر علیه السلام وزارت هارون الرشید را پذیرفته بود تا بتواند در حد امکان مانع ظلم وی به شیعیان شود - روایـت شده است که گفت از موسی بن جعفر علیه السلام در مورد متعه سوال نمودم پس حضرت فرمود: تو دیگر با متعه چه کار داری؟ زیرا خداوند تو را از آن بی نیاز ساخته است !!! ( تو که از ثروتمندانی و همسران متعدد و کنیزکان بسیار داری ؛ تو دیگر برای چه در مورد متعه سوال می کنی)

پاسخ دادم: می خواستم بدانم ؛ حضرت فرمودند: در کتاب امیر مومنان موجود است ( در نظر ما اهل بیت حلال است ).

پرسیدم: آیا می توانیم آن را زیاده – از چهار عدد – بگیریم وآیا زیاد می شود؟

فرمودند: آیا چیزی غیر از این سبب شیرینی متعه می شود؟ - همین است که سبب گوارایی متعه شده است که هر تعداد که مایل بودی می توانی به متعه بگیری -

زنان فاجره، مرتکب نکاح موقت می‌شوند:

در روایتی که هشام بن حکم آن را از ابی عبدالله نقل می کند چنین می فرماید: که حضرت ابوعبدالله فرمودند: زنان فاجره و فاسقه مرتکب نکاح موقت می شوند و زنان پاکدامن و محصنه از آن پرهیز می نمایند. (بحار الانوار 100/ 318 و السرائر 483). پاسخ به این مساله در برابر حلیت متعه چیست؟

در روایتی دیگر که توسط عبدالله بن سنان نقل شده است چنین وارد شده است که ایشان می فرمایند از حضرت ابوعبدالله درباره ی نکاح موقت پرسیدم ایشان فرمودند: خود را با آن چرکین و کثیف نگردان (بحار الانوار 100/318 و السرائر 66)

پاسخ به این مساله در برابر حلیت متعه چیست؟

پاسخ:

همانطور که در پاسخ به سوال اول گفته شد، حکم به حرمت متعه از مطالبی است که شیعه و ائمه ایشان بدان معروف هستند ؛ و به همین جهت تمامی روایات مخالف با این مطلب از طرف شاگردان مکتب ائمه حمل بر تقیه گردیده است.

آیه «فما استمتعتم... » در باره ازدواج موقت نیست:

آیه "فَمَا اسْتَمْتَعْتُم بِهِ مِنْهُنَّ فَآتُوهُنَّ أُجُورَهُنَّ فَرِیضَةً".این آیه هرگز در باب ازدواج موقت نیست. زیرا خودش جزئی از یک آیه است که در مورد ازدواج دائم سخن می گوید و "ف" اول جمله امکان تفاوت موضوع آیه را منتفی می کند.

پاسخ به این مساله در برابر حلیت متعه چیست؟

پاسخ:

این که این قسمت از آیه در مورد متعه نازل شده است، اجماع مفسرین صدر اول اهل سنت و مشهور در بین سائر ایشان است ؛ روایات صحیحه ایشان را نیز در این باره در مقاله مطرح نمودیم.

اما این اشکال که در این آیه فاء آمده است و ابتدای آیه در مقام بیان حکم ازدواج دائم است کلام صحیحی نیست ؛ زیرا:

الف ) ابتدای آیه می گوید:

َالْمُحْصَنَاتُ مِنَ النِّسَاءِ إِلَّا مَا مَلَکَتْ أَیْمَانُکُمْ کِتَابَ اللَّهِ عَلَیْکُمْ وَأُحِلَّ لَکُمْ مَا وَرَاءَ ذَلِکُمْ أَنْ تَبْتَغُوا بِأَمْوَالِکُمْ مُحْصِنِینَ غَیْرَ مُسَافِحِینَ فَمَا اسْتَمْتَعْتُمْ بِهِ مِنْهُنَّ فَآَتُوهُنَّ أُجُورَهُنَّ فَرِیضَةً وَلَا جُنَاحَ عَلَیْکُمْ فِیمَا تَرَاضَیْتُمْ بِهِ مِنْ بَعْدِ الْفَرِیضَةِ إِنَّ اللَّهَ کَانَ عَلِیمًا حَکِیمًا

زنان شوهر دار نیز – برای شما حرام هستند – مگر آنکه ایشان را به کنیزی بگیرید ؛ حکمی است که خداوند برای شما قرار داده است ؛ و غیر این زنان برای شما حلال است که با اموال خویش، به ایشان میل نمایید در حالیکه پاکدامنی را حفظ کرده و زنا ننمایید – زنا اگر با دادن مالی به زن باشد جایز نیست – پس کسانی را که از این زنان به متغه  گرفتید پس حقوق ایشان را واجب است که به ایشان پرداخت نمایید...

سوال اینجاست که کجای آیه فوق، قبل از بحث متعه ازدواج دائم را مطرح کرده است؟

ب) فاء می توان برای اضراب باشد ؛ یعنی بحث در مورد کلام قبل را مسکوت گذاشته و به موردی جدید بپردازد ؛ یعنی حتی اگر در آیه قبل از بحث متعه بحث ازدواج دائم  بود، منافاتی نداشت که با فاء بر آن عطف گردد.

عقد موقت با زنی که از خانواده شریفی باشد، درست نیست:

شیخ طوسی چنین فتوا می دهد:"وقتی زن از خانواده ی شریفی باشد نکاح متعه با او درست نیست چون برای خانواده اش عیب و عار و برای خود زن ذلت و خواری است

(تهذیب الاحکام جلد هفتم ص 253)

پاسخ به این مساله در برابر حلیت متعه چیست؟

پاسخ:

این نیز از دروغ هایی است که عده ای از مغرضین از علمای اهل سنت به مرحوم شیخ طوسی نسبت می دهند ؛ در این زمینه بهتر است متن کتاب ایشان را ذکر نماییم:

14 - واما ما رواه أحمد بن محمد عن أبی الحسن عن بعض أصحابنا یرفعه إلی أبی عبد الله علیه السلام قال: لا تتمتع بالمؤمنة فتذلها. فهذا حدیث مقطوع الاسناد شاذ، ویحتمل أن یکون المراد به إذا کانت المرأة من أهل بیت الشرف فإنه لا یجوز التمتع بها لما یلحق أهلها من العار ویلحقها هی من الذل ویکون ذلک مکروها دون أن یکون محظورا

تهذیب الأحکام ج 7 ص 253

آنچه که احمد بن محمد از ابی الحسن از بعضی از اصحاب ما نقل کرده و سند آن را تا امام صادق علیه السلام بالا می برد که فرمود: با زن مومن متعه نکن، زیرا با این کار وی را خوار می سازی ؛ این روایت روایتی است که سند آن قطع شده ( روات آن مشخص نمی باشد ) و روایت شاذ - مخالف مشهور – می باشد ؛ و شاید مراد روایت آن است که اگر زنی از خاندان شرف باشد، نباید با او متعه کرد، زیرا این کار سبب عار برای خاندان وی و ذلت خود وی می گردد واگر این چنین باشد مکروه بوده و باز هم حرام نیست – پس بر فرض صحت سند باز هم این روایت نمی تواند مدرکی برای حرمت متعه باشد ؛ زیرا دلالت بر حرمت آن ندارد –

مشخص است که مرحوم شیخ طوسی در مقام رد استدلال به این روایت برای حرمت متعه است ؛ نه اثبات این و این کلام ایشان هم توجیهی برای کلام مستشکل است که باز هم در انتها با گفتن و یکون ذلک مکروها آن را نیز رد می نماید.

زیدیه، متعه را حرام می‌دانند:

زید پسر امام سجاد رحمهما الله هم قائل به حرمت صیغه بود(رجوع کنید به کتاب شرح فقه الکبیر). زیدیه و اسماعیلیه هر دو متعه را حرام می دانند و مخالفت یکی دو صحابی که حدیث تحریم متعه بدانها نرسیده اجماع را به هم نمی زند.

پاسخ به این مساله در برابر حلیت متعه چیست؟

پاسخ:

زیدیه ادعا می کنند که زید ادعای امامت نیز کرده است ؛ آیا تمامی ادعاهای ایشان مقبول است؟

نه شیعه و نه اهل سنت این ادعای ایشان را نمی پذیرند ؛ در مورد متعه نیز همین سخنان مطرح می گردد.

چرا در عقد موقت، ارث و طلاق وجود ندارد:

سوره مومنون آیات 5 الی 7 ازدواج را تنها به شکل دائم با زنان آزاد یا کنیز جایز می داند. علمای شیعه می گویند ازواجهم شامل ازدواج موقت هم می شود. اما اگر چنین است پس باید به حکم آیات دیگر قرآن زوجین از همدیگر ارث ببرند و طلاق بینشان امکان پذیر باشد و فرزدانشان هم از والدین ارث ببرند و سقف 4 زن در حالی که در ازدواج موقت چنین نیست.

پاسخ به این مساله در برابر حلیت متعه چیست؟

پاسخ: پاسخ این سوالات در متن مقاله داده شده است که در اینجا به صورت اجمالی بدان اشاره می نماییم:

1- آیه سوره مومنون تنها حرمت زنا را اثبات می کند و می گوید نکاح تنها با همسر- در ازدواج-  و یا کنیز جایز است و علمای شیعه و سنی متعه را نوعی ازدواج دانسته و زن را در این ازدواج همسر مرد می دانند.

2- قرآن به طور مطلق برای جدایی مرد از زن طلاق را مطرح نمی نماید و این تنها مربوط به بعضی از افراد ازدواج دائم است ؛ به عنوان مثال اگر مردی مرتد شود خود به خود از زن خویش جدا می گردد بدون اینکه بین این مرد و زن صیغه طلاق جاری گردد ؛ در مورد ارث نیز چنین است ؛ جدای از این نکته که بسیاری از علمای شیعه در مورد زن در متعه حکم ارث را جاری می دانند ؛ بنا بر این اشکال بر ایشان اصلا وارد نیست تا بخواهند پاسخ بگویند.

موفق باشید